Na afloop van het diplomatendiner in het Koninklijk Paleis in Amsterdam, ging de aandacht vooral uit naar de prachtige Stella McCartney avondjurk van koningin Máxima. Begrijpelijk, maar ook haar juwelen en die van de overige koninklijke aanwezigen verdienen aandacht. Want er was deze avond op dit gebied behoorlijk wat te zien. Koningin Maxima pakte weer vanouds uit. Tijd voor een terugblik op de opvallendste juwelen. En uiteraar doen we dat met Edwin Fellner, onze juwelenkenner. 

Edwin: "Ik moet eerlijk bekennen dat ik dit jaar qua kleding- en juwelenkeuzes geen al te hoge verwachtingen had voor het diner in Amsterdam. Ik vond de keuzes die afgelopen jaren tijdens deze gelegenheid gemaakt zijn, niet altijd de beste. Mijn verbazing was dan ook groot toen de eerste foto’s binnen druppelden. Want op de prachtige witte avondjurkvan koningin Máxima schitterden een paar zeer bijzondere koninklijke juwelen, die ditmaal perfect gedragen werden en zeer goed tot hun recht kwamen.

Koningin Máxima droeg het prachtige antieke pareldiadeem, dat ook wel eens foutief aangeduid wordt als het „Paulowna Pareldiadeem“. Dit omdat Koningin Anna Paulowna ooit een diadeem bezat dat grote overeenkomsten had met het in Amsterdam gedragen diadeem. Maxima’s gedragen diadeem werd in 1900 gemaakt in opdracht van de toenmalige Koningin Wilhelmina, naar een voorbeeld (!) van het diadeem van haar Russische grootmoeder. Het diadeem van Anna Paulowna is waarschijnlijk geërfd door haar dochter, prinses Sophie, grootvorstin van Saksen-Weimar-Eisenach. De grote peervormige parels die op het huidige diadeem zijn gemonteerd, zijn echter veel ouder dan het juweel zelf. De parels (minimaal 4) uit 1646 (!) komen uit het bezit van Amalia van Solms, de 17-eeuwse Nederlandse prinses. De parels uit haar bezit zijn op een basis van diamanten, guirlande met fleur-de-lys ornamenten gezet. Het diadeem kan ook zonder parels gedragen worden. Deze versie was zowaar het eerste diadeem dat Maxima ooit droeg.

Koningin Wilhelmina was dus de eerste draagster van dit diadeem. Sindsdien is het pareldiadeem door alle Nederlandse koninginnen gedragen. Het was Koningin Juliana die het prachtige juweel erfde en het later in de, door haar opgerichte, koninklijke familie juwelenstichting plaatste, zodat het behoud van dit prachtexemplaar verzekerd was voor haar nakomelingen.

Op de linkerschouder van Maxima’s „one-shoulder“ avondjapon prijkte een prachtige, historische, grote broche, ook wel een devant-de-corsage of stomacher genoemd. Deze diamanten en parel devant de corsage komt hoogstwaarschijnlijk het bezit van Groothertogin Catharina Paulowna (Koningin van Württemberg). Haar dochter, Koningin Sophie (eerste echtgenote van Koning Willem III) erfde dit juweel van haar moeder. Het juweel bestaat uit een grote open strik, die 5 uiterst zeldzame, waarschijnlijk uit Brazilië stammende, (cushion cut) roze diamanten bevat. Aan de lange diamanten guirlandes en kleine strik hangen grote peervormige parels. Deze devant de corsage is één van de oudste juwelen binnen de Nederlandse Koninklijke juwelencollectie en kan in vele verschillende versies gedragen worden. Maxima droeg niet de grootste versie, maar koos voor de middelste. Koningin Juliana droeg vaak de volledige versie van dit juweel. Haar dochter Beatrix heeft vaak de kortste versie gedragen, nl. alleen de strik, met soms daaraan hangend de 3 grote parels.

Prinses Margriet droeg tijdens het diner haar favoriete diadeem: het Parelknoopdiadeem. Dit diadeem is gemaakt van 5 historische bouton parels. Bouton parels hebben één ronde zijde en één afgeplatte achterkant, waardoor ze uitermate geschikt zijn voor het maken van juwelen. De parels omringd door een krans van diamanten worden vaak aangezien voor bloemen en sinds Prinses Margriet het diadeem veelvuldig ging dragen, ook als margrieten. Ook de 5 „parelbloemen“ komen uit het bezit van Koningin Sophie, maar werden toen nog in de vorm van broches gedragen. Hofjuwelier Jitta en La Chapelle taxeerde deze broches na het overlijden van Sophie op 5000 gulden, een klein vermogen toentertijd. Het was Koningin Juliana die in 1965 de opdracht gaf de 5 juweeltjes op een nieuw te maken diadeem te zetten. Daarvoor werd een nieuwe diamanten basis gecreëerd en daarvoor werd niet, zoals vaak foutief vermeld wordt, de diamanten cornet van Sophie gebruikt. Het was ook Juliana die het diadeem introduceerde. Vele van haar nakomelingen volgden. Koning Beatrix koos zowaar dit diadeem voor haar inauguratie. Koningin Máxima heeft het parelknoopdiadeem ook gedragen, o.a. tijdens het staatsbezoek aan Brunei. De basis hebben we al wel vaker gezien, want deze droeg zij in combinatie met diamanten sterren uit de koninklijke kluis, als huwelijksdiadeem.

Ook onze voormalige vorstin, prinses Beatrix, droeg één van haar lievelingsdiademen, namelijk Emma’s Rozettendiadeem. In 1890 bestelde Koning Willem III dit diamanten diadeem voor zijn vrouw, Koningin Emma. Zij had de keuze uit drie verschillende ontwerpen, voorgelegd door de Koninklijke juwelier Begeer (het latere Kempen, Begeer & Vos). Bij haar huwelijk had Emma zes grote diamanten sterren cadeau gekregen van de vorst van Wied. De bedoeling was 5 van deze sterren te plaatsen op een nieuw te ontwerpen diadeem. Emma koos uiteindelijk voor een ontwerp met 5 diamanten rozetten gezet op een diamanten band gemaakt van zilver en goud.. In december 1890 werd het diadeem afgeleverd ten paleize door de Koninklijke Begeer met een prijskaartje van 50.000 gulden; destijds een enorm bedrag! De rekening van Begeer is nog te vinden in het Koninklijk Huisarchief. Vandaar dat Begeer altijd werd aangeduid als ontwerper en maker van dit historische diadeem.. Tot vandaag……

Josine en ik zijn een tijdje geleden de archieven van „Van Kempen, Begeer en Vos“ ingedoken en daar vond ik een paar verassende foto’s en documenten. Daaruit blijkt dat niet Begeer, maar de Rotterdamse juweliersfirma J.A.C. Vos & Co verantwoordelijk is voor de totstandkoming van Emma’s diadeem. Althans voor het ontwerp en fabricage. (zie foto onder) Uit een jaarverslag en een jaarboek van „Van Kempen en Begeer“ wordt duidelijk vermeld dat Vos verantwoordelijk is voor de creatie. De vraag dringt zich op hoe deze informatie en foto in het VKeB archief terecht gekomen is en hoe dit verenigbaar is met de Begeer Rekening in het Kon. Huis Archief? Daarvoor is een duidelijke verklaring...

In 1919 fuseerde de Koninklijke Fabriek van C.J. Begeer met de Rotterdamse Jac. Vos & Co. De productie werd voortgezet onder de naam Van Kempen, Begeer en Vos te Voorschoten. Óók de archieven van deze 3 fusiepartners werden samengevoegd. Tevens blijkt uit andere gegevens dat opdrachten door het Hof vaak gezamenlijk werden verzorgd door een samenwerking van een aantal juweliersbedrijven. Behalve de goudfabriek van Van Kempen, Begeer uit Utrecht en Vos uit Rotterdam (die later dus fuseerden), werkten ook de hofjuweliers en diamantenmakelaar Hoeting en Vita Israel vaak samen. Terug naar Emma’s diadeem…. Het ontwerp van haar Rozettendiadeem komt duidelijk uit de koker van J. A.C Vos. Niet alleen vermeldt het archief dit, ook de ontwerpboeken van Vos met schetsen van diademen laten duidelijke overeenkomsten qua stijl zien. Tevens had Vos de beschikking over diamantslijpers- en zetters. Vos heeft dus klaarblijkelijk een sub-opdracht gekregen van Begeer, wat geen uitzondering was in die tijd. Vervolgens is het diadeem bij Begeer afgeleverd. Een soort onder-aannemer constructie. Dit verklaart ook de rekening van Begeer in het archief.

Knipsel van het jaarboek van Van Kempen, Begeer en Vos met verwijzing maker diadeem.

Overigens heeft Koning Willem III het diadeem nooit in levende lijve mogen aanschouwen , hij stierf voordat het diadeem werd afgeleverd. Alleen Koningin Emma en Wilhelmina hebben het Rozettendiadeem met de 5 sterren gedragen. Juliana is nooit in het openbaar verschenen met het diadeem, in tegenstelling tot haar dochter Beatrix, die het veelvuldig draagt. Zo ook weer afgelopen dinsdag in Amsterdam."

Dit artikel kwam mede tot stand door de fantastische foto’s van Gert-Jan de Wit van www.royalphoto.nl.

Deze blog is geschreven door juwelenkenner Edwin Fellner. Edwin schrijft regelmatig op MKM over de juwelen van het Huis van Oranje-Nassau.